Περί ιστορίας, επετείων και δημοκρατίας

Σήμερα συμπληρώνονται 42 χρόνια από το κλείσιμο ενός από τα πιο επονείδιστα και σκοτεινά κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας το οποίο δεν είναι άλλο από την επτάχρονη χούντα των Συνταγματαρχών. Η αλήθεια είναι ότι η συγκεκριμένη επέτειος αν και ιδιαιτέρως σημαντική είναι από τις λιγότερο γνωστές της νεοελληνικής ιστορίας για λόγους που άπτονται κατά τη γνώμη μου τόσο της ελληνικής κοινωνικής ιδιαιτερότητας (καλοκαιρινή ραστώνη και παραδοσιακά αποχή των πολιτών από τα γεγονότα της επικαιρότητας) όσο και τις ιστορικές συνθήκες που έγινε η μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία, με μια μάλλον ομαλή δηλαδή παράδοση της εξουσίας από τους στρατηγούς στον "εθνάρχη" Κωνσταντίνο Καραμανλή και όχι διαμέσου κάποιου κινήματος από τα κάτω, μιας επανάστασης των Γαρυφάλλων δηλαδή κατά τα πορτογαλικά πρότυπα.


Σαν σήμερα πριν από 42 χρόνια κλείνει ένα κεφάλαιο και ανοίγει ένα άλλο, αυτό της Μεταπολίτευσης. Και αν για κάποιους η Μεταπολίτευση που ακολούθησε τη Χούντα είναι η πλέον αμαρτωλή περίοδος του νεοελληνικού κράτους θα πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα τελευταία 40 χρόνια είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας όπου ο στρατός επέστρεψε στο φυσικό του χώρο δηλαδή τα στρατόπεδα και σταμάτησε την ενεργό ανάμειξη στα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Η Μεταπολίτευση παρά τα μύρια κακά και τις στρεβλώσεις που τη χαρακτήρισαν ήταν η πρώτη φορά που η χώρα μας είχε μια λειτουργική και σχετικά ομαλή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αυτό που σήμερα μας φαίνεται ο κανόνας, το φυσιολογικό και η μόνη πραγματικότητα η οποία υφίσταται και θα μπορούσε να υφίσταται είναι στην πραγματικότητα μια ιστορική ανωμαλία αν τεθεί στα πλαίσια της ανάγνωσης της ιστορίας τόσο της Ελλάδας όσο και των Βαλκανίων. Το πρόσφατο πραξικόπημα στην Τουρκία καθώς και η εν γένει πολιτική κατάσταση στη χώρα ουσιαστικά μας δείχνει μια παράλληλη πραγματικότητα, ένα εναλλακτικό σενάριο του πώς θα μπορούσε να είναι η πολιτική κατάσταση στη χώρα μας αν λίγα γεγονότα είχαν πάρει διαφορετική τροπή. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι το 1974 ήταν ουσιαστικά η αυλαία μιας μακράς περιόδου διάρκειας σχεδόν ενός αιώνα κατά την οποία ο στρατός ήταν κύριος παίκτης στην πολιτική σκακιέρα της Ελλάδας επηρεάζοντας είτε παρασκηνιακά είτε φανερά τις εξελίξεις στον τόπο, ένας παίκτης ο οποίος είχε άλλωστε να παρουσιάσει και τεράστια πραξικοπηματική ιστορία καθώς από το 1909 μέχρι και το 1967 έγιναν απειράριθμα κινήματα και πραξικοπήματα όλων σχεδόν των αποχρώσεων με διαφορετικά αιτήματα και επιδιώξεις.

Λίγα χρόνια πριν είχε γίνει στην κοινωνία ένας διάλογος σε σχέση με το αν υφίσταται σήμερα στη χώρα μας δημοκρατία ερώτημα στο οποίο μέγα μέρος της κοινής γνώμης είχε απαντήσει αβασάνιστα μάλλον όχι. Τόσο τότε όσο και σήμερα η παγκόσμια πραγματικότητα είχε δείξει πως ναι η χώρα μας έχει δημοκρατία. Μια δημοκρατία κοινοβουλευτικού τύπου (με όλα τα μειονεκτήματα που αυτός έχει), μια δημοκρατία με προβλήματα, μια δημοκρατία η οποία χαρακτηρίζεται από όλες τις δυσλειτουργείες που φέρει η δημοσιονομική ένδεια, η συμμετοχή σε υπερεθνικούς οργανισμούς με αποφασιστική αρμοδιότητα όπως η (αντιδημοκρατική) Ε.Ε. και η εν γένει διαβίωση σε έναν κόσμο στον οποίο η εθνική κυριαρχία υποχωρεί ολοένα υπέρ των διεθνών κανόνων. Παρά όμως την ύπαρξη όλων αυτών των συστημικών ή και όχι προβλημάτων η δημοκρατία μας αντέχει και βασίζεται σε μας για να αψηφήσει όποιον την εποφθαλμιά.

Η τούρκικη αλλά και η ελληνική εμπειρία μας έχουν δείξει ότι πλέον τα πραξικοπήματα δεν γίνονται με τανκς, όπλα και αξιωματικούς. Σήμερα η δημοκρατία καταλύεται λίγο λίγο με τη συρρίκνωση των δικαιωμάτων μας, με την κατάλυση της ελευθερίας του λόγου και με τη φτωχοποίηση του πληθυσμού. Ο Edmund Burke είχε γράψει ότι αυτοί που δεν ξέρουν ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν, φράση που αποκτά άλλο νόημα όταν βλέπουν πολιτικούς αρχηγούς να αυτοχαρακτηρίζονται πολιτικοί κρατούμενοι παραποιώντας βάναυσα, ηθελημένα ή μη, την ιστορία προκαλώντας το γέλιο όλων ημών και τη μήνη όσων ήταν πράγματι θύματα του καθεστώτος.

Σε κάποιους αυτό το άρθρο ίσως φανεί άκαιρο, αποκομμένο από την πραγματικότητα και την επικαιρότητα, κάποιοι ίσως πουν ότι η δημοκρατία σήμερα είναι εδραιωμένη, ασφαλής και δεν διατρέχει κανέναν κίνδυνο. Είναι όμως δυνατόν να πιστέψουμε κάτι τέτοιο όταν παντού γύρω μας η δημοκρατία υποχωρεί ο χωρισμός των εξουσιών μένει στα χαρτιά και τα κοινοβούλια απογυμνώνονται όλο και περισσότερο από τις εξουσίες τους; Από τη Γαλλία μέχρι την Τουρκία και από το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι τις ΗΠΑ πρακτικές αντιδημοκρατικές γίνονται όλο και πιο συχνά ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Σύμφωνα με την ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος η τήρηση του εναπόκειται στον πατριωτισμό όλων μας. Αυτή η θεμελιώδους σημασίας διάταξη του Συντ/τος είναι σήμερα τόσο σημαντική, τόσο επίκαιρη και τόσο κρίσιμη όσο και όταν γράφτηκε στις συνθήκες που τότε επικρατούσαν και μόνο με τη γνώση της Ιστορίας θα μπορέσουμε να διαφυλάξουμε αυτό το θεμελιώδες αγαθό της κοινωνίας μας, γιατί η Ιστορία είναι ο φανός που φωτίζει το δρόμο της κοινωνίας.

Επιμέλεια: Πασχάλης Χατζόπουλος