Η ανίατη νόσος του εθνικισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο!

Το σημερινό άρθρο έχει τη δυνατότητα να συμπυκνωθεί,κάλλιστα,σε τέσσερις όρους του ελληνικού λεξιλογίου,εκ των οποίων οι δύο,μάλιστα,συνιστούν άρθρα."Η ψευδαίσθηση του πεπρωμένου",όπως άκρως εύστοχα ο Αμάρτια Σεν χαρακτήρισε την ντετερμινιστική προσέγγιση και προσκόλληση στην εθνική συλλογική ταυτότητα.Συμπεραίνουμε,ωστόσο,ότι όσες δεκαετίες,ή προτιμότερα αιώνες,κι αν έχουν διανυθεί,η μάστιγα του εθνικισμού ευρίσκει τα αίτια που αναζητά,ώστε να επανέρχεται στο προσκήνιο.Σήμερα,εν έτει 2016,απειλεί και χτυπά συνθηματικά την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,εν μέσω της δυσμενέστερης παγκόσμιας κρίσης,στο χρονικό διάστημα μετά το Β'Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η όξυνση του φαινομένου του εθνικισμού στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι μπορεί να χαρακτηριστεί ως οξύμωρο γεγονός για δύο προφανείς λόγους.Κατ'αρχήν,από τη "σύλληψή" της,η Ευρωπαϊκή Ένωση προοριζόταν να θεμελιωθεί στις ανατρεπτικές για την εποχή της ιδέες των Καντ,Έρασμου,Ρουσσώ,Δάντη,οι οποίοι συνιστούσαν τα πλέον τολμηρά πνεύματα εκείνης της περιόδου.Σίγουρα η σημερινή μορφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μόνο στο όνομα προσομοιάζει στο αρχικό δημιούργημα κι όραμα των ιδρυτών και πρωτοπόρων της φιλοευρωπαϊκής ιδέας και φιλοσοφίας.Έστω θεωρητικά,εντούτοις,και ως γέννημα θρέμμα της στερεοτυπικής,ειδικά στις προηγούμενες δεκαετίες,φράσης "Η Δύση είναι ταυτόσημη με τον πολιτισμό",η αυξανόμενα εντονότερη εκδήλωση φαινομένων εθνικισμού όχι απλά δεν αρμόζει,αλλά είναι εξ'ορισμού αντίθετη προς τα δομικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής κοινότητας.Δεύτερον και πλέον κρίσιμο,κατά την ταπεινή άποψή μου,τα δεινά που επέφερε στην ευρωπαϊκή ήπειρο ο εθνικισμός.Αλλιώς σε ποια αιτία οφείλουν να αποδοθούν οι θηριωδίες του Γερμανοιταλικού άξονα στο Β'Παγκόσμιο Πόλεμο και το όραμα του Αδόλφου Χίτλερ,το Ολοκαύτωμα και η βίαιη εκτόπιση κι εκδίωξη των Εβραίων από τα ευρωπαϊκά εδάφη?Η απάντηση είναι τόσο απλή,όσο και προσβλητική για τον "πολιτισμό της Δύσης".
Η αυτοαποκαλούμενη μονολιθική εθνική συλλογική ταυτότητα.Η αυθαίρετη ομαδοποίηση και κατάταξη των λαών,ανάλογα με το έθνος που έμαθαν ή τους επέβαλαν να αγαπούν.Η πλέον πολυσύχναστη δικαιολογία ή αντεπιχείρημα ότι ο εθνικισμός είναι η αντίδραση των ανθρώπων στην παγκοσμιοποίηση θυμίζει έντονα τους επικριτές του ρεύματος του Διαφωτισμού,το 18ο αιώνα,οι οποίοι διατυμπάνιζαν ότι ο τελευταίος αποτελούσε οργανωμένη προσπάθεια αποκοπής των ανθρώπων από τις ρίζες τους.Μια περαιτέρω συνέπεια του εθνικισμού είναι η μερική επίδειξη αλληλεγγύης.Τάγματα της Χρυσής Αυγής προβαίνουν σε επίδειξη βίας κατά μεταναστών,οργανώνοντας ταυτόχρονα συσσίτια για τους Έλληνες άστεγους.Ξαφνικά η εθνική καταγωγή αποκτά σπουδαιότερη σημασία από το ίδιο το αγαθό της ζωής.Η ατομικότητα και η μοναδικότητα κάθε ατόμου απόληται σε ένα γενικευμένο "Έλληνας,Αλβανός,Γερμανός",το οποίο τον χρωματίζει στα μάτια των ανθρώπων που κρίνουν,βασιζόμενοι σε εθνικιστικά κριτήρια.Σαφώς και η ανάγκη του να ανήκει το κάθε άτομο σε κάποιο σύνολο είναι δεδομένη και ψυχολογικά κι επιστημονικά αποδεδειγμένη.Ποια όμως ασφάλεια επιφέρουν φαινόμενα όπως ο εθνικισμός?Την ψευδαίσθηση ότι ένα έθνος και τα συνθετικά στοιχεία του υπερβαίνουν εκείνα των υπολοίπων?Τέτοιες αντιλήψεις περισσότερο διαχωρίζουν,παρά συσπειρώνουν.Η απόσταση,μάλιστα,μεταξύ διαφορετικού και κατώτερου δεν είναι σε καμία των περιπτώσεων μεγάλη.
Η μονολιθική ταυτότητα,επιπρόσθετα,επιβάλλει στον άνθρωπο ένα μονομερή κι απόλυτο τρόπο όρασης του εξωτερικού κόσμου.Σταδιακά,η συζήτηση ανάγεται γύρω από το ποια ομάδα είναι η καλύτερη.Οι Γερμανοί θεωρούν τους Έλληνες αναξιόπιστους δανειολήπτες και οι τελευταίοι προβάλλουμε το επιχείρημα πολεμικών αποζημιώσεων από το Β'Παγκόσμιο Πόλεμο.Ο εθνικισμός επεξηγεί,ακόμα,πώς μετά την τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του Charlie Hebdo η πλειοψηφία της μουσουλμανικής κοινότητας αποφάνθηκε ευμενώς προς τους δράστες.Δεν είναι υπερβολή,ούτε εκτός των καθημερινών δεδομένων,το ότι η εποχή της εθνικής κυριαρχίας και της στείρας αφομοίωσης εθνικών υποδείξεων και ιδεών έχει περάσει ανεπιστρεπτί.Στην εποχή του Διαδικτύου,του Facebook,του Twitter,κάποιοι εξακολουθούν να εθελοτυφλούν.
Εκείνο το στοιχείο,ωστόσο,που έχει δώσει τη σημερινή δημοσιότητα στο φαινόμενο αυτό και την καταστροφική πανευρωπαϊκή εμβέλειά του είναι η πλήρης προσαρμοστικότητα στη φαρέτρα του λαϊκισμού,ο οποίος ηγεμονεύει στη σημερινή πολιτική σκηνή.Δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της ασφάλειας έναντι τεράστιων ρευμάτων μεταναστών και προσφύγων κομματικοί μηχανισμοί,όπως εκείνοι της Λεπέν στη Γαλλία,του Φάρατζ στο Ηνωμένο Βασίλειο ή το Γιόμπικ στην Ουγγαρία αυξάνουν τις πιθανότητές τους να γευτούν το νέκταρ της εξουσίας,συνιστώντας,ταυτόχρονα,το μπλοκ του ευρωσκεπτικισμού.Η παραπάνω εκδήλωση λαϊκισμού συχνά αφομοιώνεται στη φράση "εθνικό συμφέρον",η οποία τις περισσότερες φορές δεν είναι τίποτα περισσότερο από το πόσο μεγαλοποιημένη ιδέα έχουν οι εκάστοτε ηγέτες για το έθνος που εκπροσωπούν.Σαφέστατα και η αδυναμία ή η δειλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναμετρηθεί με φλέγοντα,κατά καιρούς,ζητήματα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ανάδειξη του εθνικισμού ως δυνητική εναλλακτική λύση.Η σημερινή νομισματική,αλλά όχι οικονομική ένωση,παρουσιάζεται αδρανής στην προσβολή των ίδιων των ιδεών,στις οποίες τη θεμελίωσαν οι ιδρυτές της.Αντίθετα για ακόμα μια φορά κάθε κράτος-μέλος φαίνεται να δρα για τον ίδιο του τον εαυτό,για το ατομικό κι όχι το συλλογικό συμφέρον.Το ένστικτο αυτοσυντήρησης εξακολουθεί να δεσπόζει και για αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση φαντάζει πλήρως αδύναμη,αναφορικά με την τοποθέτηση και την επιρροή της σε παγκόσμιας εμβέλειας φαινόμενα και καταστάσεις.
Τέλος,ανεπίτρεπτη προσβολή στην προσωπικότητα του κάθε ατόμου αποτελεί η,άνευ ορθολογικών κριτηρίων,κατάταξη σε άκρως γενικευμένες κατηγορίες.Τα ερεθίσματα που λαμβάνουν μέχρι και δύο αδέρφια,στις μέρες μας,ενδέχεται να διαφέρουν εντελώς,όσο και ενδεχομένως οι χαρακτήρες τους μεταγενέστερα.Αποκλειστικά οι ίδιοι αποτελούν πρέσβεις των ατομικών στοιχείων τους,τα οποία δεν μπορούν να ενταχθούν σε στερεοτυπικά διαμορφωμένες κατηγορίες,περιορίζοντας το διορατικό τους πεδίο.
Έτσι αν ο διπλανός σας είναι άθεος,χριστιανός,μουσουλμάνος,ομοφυλόφιλος,ετερόφυλος,λάτρης της ροκ,της τζαζ,των Guns n' Roses ή των Villagers of Ioannina City λάβετέ το ως απόδειξη της μη ύπαρξης συλλογικής ταυτότητας σε τόσο απόλυτο και στενόμυαλο βαθμό.Τα όρια της ελευθερίας δεν βρίσκονται στην ελευθερία,στη φύση του έθνους ή της εθνικής γλώσσας,αλλά στις ικανότητες και στις ιδιότητες των ίδιων των ατόμων,στην ευφυΐα,στο χαρακτήρα,στα συναισθήματά τους.Με μία λέξη:στην προσωπικότητά τους!

Επιμέλεια:Γιάννης Κεκερής