Τόσο Πολύ μας Πειράζει η Apple Τελικά;

           Πριν λίγες ημέρες ξεκίνησε μία από τις σημαντικότερες πολιτικοοικονομικές διαμάχες της τελευταίας δεκαετίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και στην ελληνική επικράτεια δεν έχουν δοθεί ακόμη ιδιαίτερες διαστάσεις στο ζήτημα, το κυνήγι μαγισσών έχει ήδη αρχίσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η τελευταία στράφηκε κατά της Apple, η οποία αποτελεί όχι μόνον έναν τεχνολογικό και οικονομικό κολοσσό, αλλά και ένα σύμβολο της αμερικανικής επιχειρηματικότητας.  Τα εμπλεκόμενα κράτη και νομικά πρόσωπα έχουν πάρει θέση για μια ιστορία, η οποία αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον μια τετραετία.

Τα Γεγονότα

Η Apple το 1980 ξεκίνησε την εδραίωση των Ευρωπαϊκών της εγκαταστάσεων στην Ιρλανδία προσλαμβάνοντας 60 υπαλλήλους. Την εποχή εκείνη, η ιρλανδική οικονομία βρισκόταν σε δεινή οικονομική κατάσταση, με αποτέλεσμα να προσφέρει ιδιαιτέρως χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές σε εταιρίες που επιθυμούσαν να θέσουν τις ευρωπαϊκές τους βάσεις εκεί. Η Apple, άδραξε την ευκαιρία, ξόδεψε σημαντικά κεφάλαια και πλέον απασχολεί περί τους 5.550 – 6.000 υπαλλήλους. Καθώς περνούσαν τα χρόνια, η Ιρλανδία προσέφερε όλο και μεγαλύτερα φορολογικά πλεονεκτήματα στην αμερικανική εταιρία και ορισμένες αντίστοιχου βεληνεκούς, με τον όρο ότι οι εν λόγω κολοσσοί θα διατηρούσαν τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενούς τους στη συγκεκριμένη χώρα. Παρότι αυτά τα πλεονεκτήματα δεν παρέχονταν με τη μορφή ιδιωτικών συμφωνιών αλλά νόμων, όπως ισχυρίζεται η ιρλανδική κυβέρνηση, η κατάσταση κάποια στιγμή έγινε εξαιρετικά εμφανής με συνέπεια η Apple να καταβάλλει φόρο ύψους 0,005% στο ιρλανδικό δημόσιο το έτος 2015. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δεν αρέσκεται στη διαφυγή χρημάτων από τα κράτη – μέλη επέβαλε ένα αναδρομικό πρόστιμο στην Apple ύψους 13 δις. €.

Η Νομική Βάση

            Κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο, τα κράτη – μέλη της ΕΕ έχουν πλήρη αυτονομία ως προς τη ρύθμιση των φορολογικών συντελεστών που θέτουν στις εταιρίες, οι οποίες λειτουργούν εντός του εδάφους τους. Συνεπώς, η Επιτροπή δε θα μπορούσε να κτυπήσει την εν λόγω «φοροδιαφυγή» επιβάλλοντας ορισμένους φορολογικούς συντελεστές στην Ιρλανδία. Ο ευφυέστατος τρόπος να επιτύχει την πάταξη εκροής ευρωπαϊκού χρήματος στις ΗΠΑ ήταν η προσφυγή στο δίκαιο του ανταγωνισμού. Σύμφωνα με το τελευταίο, απαγορεύεται η παροχή κρατικής ενίσχυσης υπό οποιαδήποτε μορφή (π.χ. φορολογική ελάφρυνση) σε ορισμένες μόνον εταιρίες εις βάρος των υπολοίπων και του θεμιτού ανταγωνισμού εν γένει.

Η Ειρωνεία

Μία και απλή. Το ιρλανδικό κράτος δεν επιθυμεί την καταβολή του εν λόγω υπέρογκου προστίμου από την Apple, παρά το γεγονός ότι το ποσό αυτό θα μπορούσε να διατεθεί σε ποικίλους δημόσιους τομείς ή και στην μείωση του κρατικού χρέους. Είναι ανόητο το ιρλανδικό κράτος; Κατά τη γνώμη μου, καθόλου. Οι Ιρλανδοί γνωρίζουν πως η επιβολή του εν λόγω προστίμου στον αμερικανικό κολοσσό – ο οποίος σημειωτέον δεν αποτελεί το μοναδικό στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – ενδέχεται να ωθήσει τον τελευταίο στην αποχώρησή του από το ιρλανδικό έδαφος ή έστω στην περικοπή υπαλλήλων και εγκαταστάσεων. Δευτερευόντως, η κατάσταση – domino θα παρουσιάσει την Ιρλανδία ως ένα ασταθές, από φορολογικής απόψεως, κράτος στο οποίο μπορούν ανά πάσα στιγμή να επιβληθούν πρόστιμα αναδρομικώς και στηριζόμενα σε μη κρατικούς νόμους. Τι θα εμποδίσει στην προκειμένη περίπτωση κι άλλες επιχειρήσεις να την εγκαταλείψουν;

Η Άποψη

            Αν κοιτάξει κανείς λίγο βαθύτερα, το όλο ζήτημα μοιάζει περισσότερο πολιτικό παρά οικονομικό. Αφενός, τίθεται η άποψη όχι μόνον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και του συνόλου των κεντρικών κρατών του ευρωπαϊκού άξονα, η οποία είναι η εξής: Οι εταιρίες οφείλουν να καταβάλλουν σημαντικό μέρος του τζίρου τους στο εκάστοτε εθνικό δημόσιο. Το αν θα συνεχίσουν οι εταιρίες αυτές να παραμένουν στο ευρωπαϊκό έδαφος είναι δική τους επιλογή, αλλά, καθώς φαίνεται, δεν θα τους απομείνουν και πολλές. Αφετέρου, τίθεται η άποψη της Ιρλανδίας, της Apple, των ΗΠΑ. Παρέχουμε ποικίλα φορολογικά πλεονεκτήματα – ακόμη και σε εξευτελιστικό βαθμό – σε διάφορες επιχειρήσεις, αρκεί να παρέχουν εργασία και να συνεισφέρουν στο ΑΕΠ.

            Ένα πράγμα είναι σίγουρο και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό στην Ευρώπη. Δε γίνεται να έχεις και τα δύο. Είτε θα έχεις οξεία ανάπτυξη, οι πολίτες σου θα έχουν δουλειά και η οικονομία θα κινείται, είτε θα έχεις βραδεία ανάπτυξη, λιγότερες θέσεις εργασίας, αλλά αρκετά (για πόσο όμως;) δημόσια έσοδα. Είναι υπερβολή η φορολόγηση της Apple με συντελεστή 1% και λιγότερο; Σαφώς. Η προκείμενη εταιρία φημίζεται για τις επιτυχίες στη «νόμιμη φοροδιαφυγή», αλλά αυτό αποπειράται και η πλειονότητα των μεγάλων πολυεθνικών κεφαλαιουχικών εταιριών. Ασύδοτη δίψα για χρήμα; Ναι. Πότε έμαθε να ζει διαφορετικά όμως η ΕΕ;

            Η ευρωπαϊκή οικονομία πλέει σε πολύ ασταθή ύδατα και οι επιλογές της είναι περιορισμένες εδώ και αρκετό καιρό. Έχει φθάσει η στιγμή να τεθούν προτεραιότητες. Τι έχει μεγαλύτερη σημασία; Το ποσοστό του δημοσιονομικού πλεονάσματος ή το ποσοστό του ΑΕΠ; Πόσα χρήματα λείπουν από τον κρατικό ισολογισμό ή αν ο εκάστοτε λαός έχει την οικονομική δύναμη να καλύπτει τις ελλείψεις; Μην ξεχνάτε κυρία Vestager, ότι όσο και αν δεν σας αρέσει, σε «κακούς φοροφυγάδες» σαν την Apple στηρίζονται δεκάδες χιλιάδες Startups με κεφάλαιο, επιτυχία και φορολογούμενα έσοδα. Οπότε, την επόμενη φορά που θα αποφασίσετε να επιτεθείτε στην αυτοδιάθεση των κρατών - μελών με το ρόλο του φαρισαίου, ξανασκεφτείτε το.

Επιμέλεια: Δημήτρης Φθενάκης