ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Ολυμπιακοί αγώνες, Κοινωνικοί αγώνες

Το 2016, εκτός από τη χρονιά-εφιάλτη των απανωτών τρομοκρατικών επεισοδίων, θα μείνει στην ιστορία ως η χρονιά των Ολυμπιακών του Ρίο ντε Τζανέιρο. Η χρονιά που το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός του πλανήτη έλαβε για πρώτη φορά χώρα σε έδαφος της Νότιας Αμερικής. Όπως είναι επόμενο, οι αγώνες, ένα δρώμενο κάτι παραπάνω από δια-πολιτισμικό, δεν θα μπορούσαν να μην έχουν έντονο το χρώμα των κοινωνικών εξελίξεων της εποχής. Αξίζει λοιπόν να κάνουμε μια ανασκόπηση στους αγώνες του Ρίο παραμερίζοντας, για μια φορά, την αθλητική οπτική και υιοθετώντας μια πιο κοινωνική.

Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Πριν ακόμη ανοίξει η αυλαία των αγώνων, χιλιάδες κάτοικοι του Ρίο, ή Καριόκας όπως αποκαλούνται, αλλά και της Βραζιλίας γενικότερα αποφάσισαν να βγουν στο δρόμο και να διαδηλώσουν κατά της διεξαγωγής των αγώνων στον «Ποταμού του Γενάρη». Όπως φρόντισαν να διευκρινίσουν, με τη κίνηση τους αυτή θέλησαν να καυτηριάσουν την απόφαση της κυβέρνησης να φιλοξενήσει το, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε σαν λαός, δαπανηρό αθλητικό γεγονός σε μια περίοδο που η Βραζιλία είδε την οικονομία της, τη μεγαλύτερη της Ν.Αμερικής, να συρρικνώνεται κατά 5,4% το πρώτο εξάμηνο του 2016. Και ενώ μπροστά στις κάμερες το Ρίο φρόντισε να δείξει το πρόσωπο της “Cidade Maravilhosa”/ «Θαυμάσιας πόλης», πίσω από αυτές τεράστια κοινωνικά προβλήματα, (μεταξύ άλλων φαβέλες, έλλειψη υποδομών, ανεργία) συνεχίζουν να παραγκωνίζονται και να αποσιωπώνται. 

Αλλά και μέσα στους αγώνες τα ηχηρά κοινωνικά μηνύματα δεν σταμάτησαν. Το 2016 σημαδεύτηκε από το ξέσπασμα πολλών περιστατικών ομοφοβίας με κορωνίδα όλων το περιστατικό των μαζικών πυροβολισμών στο κλαμπ “Pulse” του Orlando. Μέλη της στοχοποιημένης αυτής κοινότητας, μεταξύ των αθλητών, θέλησαν να στείλουν το μήνυμα ότι τελικά η «Αγάπη κερδίζει». Συγκεκριμένα, η 25-χρονή αθλήτρια της ομάδας ράγκμπι γυναικών της Βραζιλίας Isadora Cerullo δέχθηκε πρόταση γάμου από την αγαπημένη της Majorie Enya μέσα στο γήπεδο Deodoro. «Από τη στιγμή που έμαθα πως θα είναι στην ομάδα, σκεφτόμουν πως έπρεπε να κάνω την όλη εμπειρία ξεχωριστή. Ξέρω πως οι άνθρωποι του ράγκμπι είναι φανταστικοί και πως θα αγκάλιαζαν τη κίνησή μου» », είπε η Enya στο BBC Sport. Με τη σειρά του ο Βρετανός αθλητής του Βάδην Tom Bosworth ανήρτησε στον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter μια φωτογραφία όπου γονατιστός έκανε πρόταση γάμου στον Harry Dineley στην παραλία της Κόπα Καμπάνα. Περιττό να αναφερθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις οι προτάσεις έγιναν δεχτές. 

 Στη συνέχεια έρχεται μια λέξη που κανείς δεν ήξερε, όλοι μας μάθαμε και δεν αναμένεται να ξεχάσουμε στο κοντινό μέλλον. Burkini. Πρόκειται για μια αθλητική ενδυμασία η οποία έχει σχεδιαστεί ώστε να υπακούει στις γυναικείες ενδυματολογικές επιταγές του Κορανίου (αντίστοιχη του Bikini). Για κάποιους (βλ. Γαλλία και σχετική απαγόρευση) πρόκειται μάλλον για την προσωποποίηση του διαβόλου. Γι άλλους, των οποίων την άποψη οφείλω να ασπαστώ, πρόκειται για ένα είδος ρουχισμού που αναμένεται να φέρει επανάσταση στον γυναικείο αθλητισμό μιας και δίνει τη δυνατότητα στις αθλήτριες του Ισλάμ να σεβαστούν τα ήθη και έθιμα τους αλλά παράλληλα και να διακριθούν για τις αθλητικές τους επιδόσεις (ανεξάρτητα αν κάποιος τρίτος συμφωνεί η διαφωνεί με τη φύση αυτών). Ας δούμε το παράδειγμα της Kariman Abduljayadel η οποία φορώντας hijab και ολόσωμη στολή έγινε η πρώτη γυναίκα από τη Σαουδική Αραβία που έτρεξε στα 100 μέτρα.

Παραμερίζοντας, ωστόσο τη «ιερά»-εξέταση της στολής καθ’αυτής, καθώς και το διάλογο bikini vs Burkini, αυτό που συνειδητοποιεί κανείς είναι ότι το σύνολο εξακολουθεί να θεωρεί το γυναικείο σώμα και τον τρόπο με τον οποίο αυτό είναι ντυμένο κτήμα του και όχι προσωπικό ζήτημα του ίδιας της γυναίκας. Γιατί όσο και αν ο δυτικός φαινομενικός φιλελεύθερισμός κατακρίνει το burkini ως μια ένδειξη υποτέλειας και ισλαμικού εξτριμισμού παράλληλα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ενδυμασία αθλητριών που δεν δεσμεύονται από θρησκευτικούς περιορισμούς κρίνεται ως ιδιαίτερα αποκαλυπτική και η διάπλαση τους ακατάλληλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η τενίστρια Venus Williams η φούστα της οποίας χαρακτηρίστηκε ως πολύ κοντή για τους «δυνατούς τετρακέφαλους» της καθώς και η μεξικανή γυμνάστρια Alexia Moreno η οποία παρ’ότι 45 κιλά δέχθηκε αρνητικά σχόλια για τη φιγούρα της στο Twitter.

Φυσικά από τους αγώνες δεν θα μπορούσαν να λείψουν και τα περιστατικά με «πολιτικό χαρακτήρα». Άλλοτε ευχάριστα, άλλοτε δυσάρεστα. Πρώτη αναφορά αξίζει στις αθλήτριες Lee Eun-Ju, 17, από την Νότια Κορέα και Hong Un Jong, 27, από τη Βόρια Κορέα. Οι δύο γειτονικές χώρες βρίσκονται ακόμη και σήμερα σε αδρανή εμπόλεμη κατάσταση, με τη Βόρια Κορέα να συνεχίσει την ανάπτυξη και τη δοκιμή πυρηνικών όπλων. Οι δύο αθλήτριες τράβηξαν χαμογελαστές την πιο πολυσυζητημένη selfie των αγώνων με τη γυμνάστρια της Νότιας Κορέας να σχηματίζει το σήμα της νίκης (το οποίο σε πολλά ξένα μέσα αναφέρθηκε και ως το σήμα ειρήνης). Και αν αυτή δεν είναι ουσία των αγώνων, τότε πραγματικά ποια είναι; Η ερώτηση ,ωστόσο, που όλοι θέλουμε να απαντηθεί είναι πως ερμήνευσε ο όχι-και-τόσο-διαλλακτικός Kim Jong Un την κίνηση αυτή της εκπροσώπου της χώρας του.

Η ευγενής άμιλλα δεν κατάφερε να επικρατήσει και στην περίπτωση των δύο τζουντόκα από την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Συγκεκριμένα, ο Αιγύπτιος εκπρόσωπος Islam (ειρωνεία) El Shehaby αρνήθηκε να δώσει το χέρι του στον Ισραηλινό Or Sasson μετά την ήττα του. Ο διαιτητής των αγώνων τον υποχρέωσε να επιστρέψει στο χώρο των αγώνων και να κάνει την παραδοσιακή υπόκλιση απέναντι στον αντίπαλό του. Η κίνηση του Αιγύπτιου δέχτηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, πολλά αρνητικά σχόλια ο ίδιος ωστόσο δεν προχώρησε σε κάποια δήλωση. Αναφέρεται πως οι σχέσεις των δύο χωρών περνούν μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο, κάτι που ωστόσο σύμφωνα με το ολυμπιακό ιδεώδες δεν θα έπρεπε να επηρεάζει τη συμπεριφορά των αθλητών.

Και μιλώντας για ολυμπιακό ιδεώδες, αξίζει τέλος αναφορά στις αθλήτριες Nikki Hamblin (Νέα Ζηλανδία) και Abbey D'Agostino (Η.Π.Α) οι οποίες κατά την κούρσα των προκριματικών των 5000μ συγκρούστηκαν. Η πρώτη χάνοντας την ισορροπία της σκόνταψε και συμπαρέσυρε τη δεύτερη που βρισκόταν από πίσω της. Η D’Agostino με άψογα αντανακλαστικά σηκώθηκε και τράβηξε την Hamblin για να συνεχίσουν την κούρσα τους. Οι δυνάμεις της D’Agostino φάνηκε να την εγκαταλείπουν λίγο αργότερα λόγω τραυματισμού από τη σύγκρουση που προηγήθηκε. Η Hamblin σταμάτησε το τρέξιμο και γρήγορα έσπευσε να αγκαλιάσει την D’Agostino καθώς και να τη βοηθήσει να σηκωθεί. Οι δύο αθλήτριες τερμάτισαν τελευταίες δίπλα δίπλα. Οι δύο αθλήτριες τιμήθηκαν για τη συγκινητική αυτή στιγμή που θα θυμόμαστε πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε χρυσό, με βραβείο για “Fair Play”.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες σίγουρα αποτελούν κάτι παραπάνω από αθλητικούς αγώνες. Οι ιστορίες που εξελίσσονται στη διάρκεια τους είναι κάτι πολύ περισσότερο από χρυσά, ασημένια ή χάλκινα πλακίδια. Αναδεικνύουν τις μεγαλύτερες αρετές αλλά και τις πιο σκοτεινές πτυχές τις ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Μπορεί η επόμενη ολυμπιακή συνάντηση να μην έρθει για ακόμη τέσσερα χρόνια, αναμένουμε ωστόσο με ανυπομονησία την έναρξη της Παρολυμπιάδας, μια διοργάνωσης με ακόμη πιο συγκλονιστικές ιστορίες και ηχηρά μηνύματα.

Επιμέλεια: Παναγιώτης Κροντηράς