Το Σκήπτρο της Διχόνοιας

«Οι Έλληνες δεν έχουν συνηθίσει να συζητούν, γι’ αυτό αλληλοσφάζονται», διατεινόταν ο Ιωσήφ Στάλιν. Κι αν σχεδόν σύμπας ο σύγχρονος ανεπτυγμένος δημοκρατικός κόσμος δεν έχει σε μεγάλη υπόληψη το συγκεκριμένο πρόσωπο, ένα από τα κεντρικά πρόσωπα του περασμένου αιώνα, λόγω των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας τα οποία διέπραξε, δύσκολα μπορεί να αντιταθεί κανείς σ΄αυτό του τον ισχυρισμό, ειδικά μάλιστα ως προς το δεύτερό του σκέλος, το οποίο και επιβεβαιώνεται από πληθώρα ιστορικών συμβάντων.

Ναι, οι Έλληνες συσπειρώθηκαν όταν έπρεπε, όταν είχαν απέναντι τους το μεγάλο εχθρό, όταν η ομόνοια και η συλλογικότητα έμοιαζαν δίχως άλλο αναγκαίες για να ξεπεραστεί η ΄΄καταιγίδα΄΄, που αν μη τι άλλο ξέσπασε σε πολλές καμπές της μακραίωνης ιστορίας τους. Επανάσταση του ’21 και γερμανική κατοχή είναι τα δύο φωτεινότερα παραδείγματα που μαρτυρούν τη συλλογική δράση του ελληνικού λαού υπέρ της προστασίας της «ημετέρας πατρίδος», παρά τις ιστορικά καταγεγραμμένες παράπλευρες δράσεις συνεργασίας με τον εχθρό από μέρους αρκετών.

Διατρέχοντας, ωστόσο κανείς την ελληνική ιστορία με το μάτι ενός απλού παρατηρητή και χωρίς την ανάγκη κατοχής ιδιαίτερων ιστορικών γνώσεων, έρχεται αντιμέτωπος με ένα πλήθος συγκρούσεων και διενέξεων μεταξύ του ελληνικού λαού. Πρόκειται για τις διαχρονικές έριδες που ξέσπασαν στους κόλπους του ελληνικού λαού. Ένα στοιχείο που κάλλιστα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εγγενές της ελληνικής ΄΄ράτσας΄΄,γεγονός που ταυτοποιεί τόσο η χρονική συχνότητα εμφάνισης του όσο και το εύρος των τομέων που καλύπτει. Συγκρούσεις κοινωνικές, ιδεολογικές αλλά κυρίως πολιτικές.

Για να γίνουμε πιο σαφείς…Ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων σχετικά με την Επανάσταση του 1821 έχει σχηματίσει στο μυαλό του μία ωραιοποιημένη εικόνα ανάτασης του πατριωτικού αισθήματος και της εθνικής υπερηφάνειας καθώς και οργανωμένης, στα όρια του εφικτού, συλλογικής δράσης που οδήγησε στην απελευθέρωση μετά από σχεδόν 4 αιώνες σκλαβιάς. Κι όμως η ομόνοια και η ανιδιοτελής δράση δεν υπήρξε πάντα ο κανόνας. Χαρακτηριστικό είναι ότι την περίοδο 1823-1824 ξέσπασε Εμφύλιος μεταξύ οπλαρχηγών και καλαμαράδων(πολιτικών) για την κατοχή της εξουσίας μετά την απελευθέρωση. Κωμικοτραγικό μάλιστα αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ οι εξεγερμένοι Έλληνες κατάφεραν να αποσπάσουν δάνειο από τραπεζικούς οίκους του Λονδίνου μεσούσης της Επανάστασης(1824-1825), μέρος της συγκεκριμένης χρηματικής ενίσχυσης χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση των εμφυλίων διενέξεων μεταξύ των Ελλήνων ηγετών. Αποκορύφωμα της όλης κατάστασης αποτέλεσε η φυλάκιση μίας από τις εμβληματικότερες προσωπικότητες της Επανάστασης, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, το 1834 για εσχάτη προδοσία και συνωμοσία εναντίον του βασιλιά Όθωνα.

Παρακάτω.. Τρικούπης-Δηλιγιάννης ή όπως μεταφράζεται αυτό το δίπολο στα κοινωνικά στρώματα που επηρέασε και συσπείρωσε γύρω του το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα, με άμεσο αποτέλεσμα τη δημιουργία αντίστοιχων πολιτικών ομάδων : τρικουπικοί-δηλιγιαννικοί. Σίγουρα οι βιαιοπραγίες μεταξύ αυτών των αντίπαλων πολιτικών μερίδων δεν υπήρξαν το κύριο επίπεδο σύγκρουσης και αν εμφανίστηκαν δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συγκριθούν με άλλες προγενέστερες ή μεταγενέστερες συγκρούσεις αντίπαλων πολιτικών χώρων. Η διαμάχη εκτυλίχθηκε κυρίως σε ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο. Και εξηγούμε. Από τη μία έχουμε τον Χαρίλαο Τρικούπη, έναν μεγάλο μεταρρυθμιστή που αναμόρφωσε το διοικητικό μηχανισμό της χώρας και προέβη στην ανέγερση μεγάλων έργων. Πίστευε ακράδαντα σε ένα αυτόνομο και αυτοδύναμο κράτος με ενισχυμένη όμως την ιδιωτική πρωτοβουλία και τη διαμόρφωση του κατάλληλου εδάφους για την εισροή επενδυτικών κεφαλαίων. Γι΄ αυτό χαρακτηρίσθηκε πλουτοκράτης. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ένας λαϊκιστής πολιτικός, ο οποίος στρεφόμενος ευθέως κατά των ¨αντιλαϊκών¨ μέτρων του αντιπάλου του, που προδήλως ευνοούσαν την ανάπτυξη και τον πλουτισμό των επιχειρηματιών σε βάρος των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, κατάφερε να συσπειρώσει γύρω του όλους τους απογοητευμένους από την πολιτική του Τρικούπη. Πολέμιος των τραπεζών και του Κεφαλαίου τάχθηκε υπέρ της συγκέντρωσης των εξουσιών από τον κομματικό μηχανισμό και του κρατικού παρεμβατισμού, όσον αφορά τον έλεγχο του Κεφαλαίου από το Κράτος. Παρατηρούμε ,λοιπόν, ότι ο μεν Τρικούπης έβλεπε το Κράτος ως ¨όχημα¨ επίτευξης της προόδου, ο δε Δηλιγιάννης ως αυτοσκοπό. Μπορεί αυτή η πολιτική αντιπαλότητα να μην είχε τόσο σοβαρές συνέπειες για τη χώρα, να μην ήταν σαν άλλες, ωστόσο λόγω του δυναμισμού αυτών των δύο προσωπικοτήτων, τα κόμματά τους μετατράπηκαν από κόμματα αξιών σε κόμματα προσώπων, με άμεσο αποτέλεσμα τη γένεση του δικομματισμού στη χώρα μας, του διχασμού της πλειοψηφίας των πολιτών σε δύο αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα. Γι΄ αυτό και αξίζει η αναφορά στο συγκεκριμένο δίπολο.

Άλλο ιστορικό παράδειγμα, ο Εθνικός Διχασμός. Μόνο και μόνο το βάρος της λέξης διχασμός απεικονίζει το μέγεθος της διχόνοιας. Εδώ έχουμε να κάνουμε με δύο χαρακτηριστικές φιγούρες του περασμένου αιώνα, δύο ισχυρές προσωπικότητες, δύο χαρισματικούς ηγέτες: τον Βασιλέα Κωνσταντίνο Α΄ και τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Πρόκειται για δύο αντίπαλες ιδεολογίες, δύο αντίπαλες πολιτικές τακτικές, δυο εν γένει αντίπαλους κόσμους. Ο Βενιζέλος, προικισμένος διπλωμάτης και καταξιωμένος πολιτικός τάσσεται υπέρ της συμμετοχής της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον πλευρό της Αντάντ, προσβλέποντας στην εδαφική διεύρυνση της χώρας και στη διατήρηση καλού κλίματος με τη Μ. Βρετανία, που ανεξαρτήτως πολεμικού αποτελέσματος διέβλεπε ότι θα παραμείνει η βασική ρυθμιστική δύναμη στη Μεσόγειο. Ο Κωνσταντίνος, δημοφιλής στρατιωτικός με μεγάλες επιτυχίες για τη χώρα στους Βαλκανικούς Πολέμους, τηρεί στάση ουδετερότητας. Με εμφανή γερμανική κουλτούρα λόγω της στρατιωτικής παιδείας που είχε αποκτήσει από τις σπουδές του στη Γερμανία και νυμφευμένος με την αδερφή του Κάιζερ της Γερμανίας απάντησε αρνητικά στην έκκληση του Κάιζερ να σταθεί στο πλευρό της Γερμανίας, σταθμίζοντας τα εθνικά συμφέροντα τα οποία προφανώς συνέπλεαν με αυτά της Αντάντ. Γι΄ αυτό και υιοθέτησε μία μέση στάση, τη διαρκή ουδετερότητα. Η σύγκρουση των δύο ανδρών δεν άργησε να σχηματοποιηθεί στα κοινωνικά στρώματα. Ο κόσμος συσπειρώθηκε γύρω από τους δύο ηγέτες, δημιουργώντας πολωτικό κλίμα. Η χώρα διασπάσθηκε σε δύο μέρη με τη δημιουργία από το Βενιζέλο της Κυβέρνησης της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη. Αποτέλεσμα; Οι συλλήψεις πολιτικών αντιπάλων, οι διώξεις από τη δημόσια διοίκηση και το στρατό, οι φυλακίσεις, οι εξορίες και οι αιματοχυσίες αποτέλεσαν συχνό φαινόμενο. Το 1917 η οδυνηρή αυτή σύγκρουση λήγει με την παραίτηση του βασιλιά μετά από παρέμβαση της Αντάντ. Το βαθύ χάσμα όμως του Εθνικού Διχασμού στο πολιτικό πεδίο και ειδικά στο πολιτειακό ζήτημα  συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, μέχρι τη δικτατορία του Μεταξά.

Πιο τρανταχτό παράδειγμα σύγκρουσης του ελληνικού λαού αποτελεί ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος(1946-1949), ένα από τα μελανότερα σημάδια όλης μας της ιστορίας. Στις δύο αντίπαλες πλευρές παρατάχθηκαν αυτή τη φορά ο Ελληνικός Στρατός και οι αντάρτικες δυνάμεις, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας-υπό τον έλεγχο του ΚΚΕ-, οι δεξιοί και οι αριστεροί, όπως έχει συνηθιστεί να λέγεται και όπως έχει εντυπωθεί στο μυαλό του κόσμου, ταύτιση όμως που δεν είναι απόλυτα αντιπροσωπευτική της πραγματικότητας. Ο Εμφύλιος ξεκίνησε το 1946, μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας και ολοκληρώθηκε στις 30 Αυγούστου 1949 στο Γράμμο και στο Βίτσι, με άλλους ιστορικούς ωστόσο να υποστηρίζουν με ισχυρά επιχειρήματα ότι η εκκίνηση του εμφύλιου σπαραγμού συντελέστηκε το 1943 με συγκρούσεις αντίπαλων αντιστασιακών οργανώσεων για να κορυφωθεί την περίοδο 1946-1949. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα είναι πραγματικά συγκλονιστικά. Δεν έχουμε να κάνουμε με έναν απλό πόλεμο. Εδώ αδερφός σκοτώνει τον αδερφό του και φίλος το φίλο του. Οι εκτελέσεις δίνουν και παίρνουν, ενώ ο τρόπος φονεύσεως πολλών-και από τις δύο πλευρές- είναι ανατριχιαστικός. Και αν για εμάς που βλέπουμε τα γεγονότα με το μάτι του αμέτοχου εξωτερικού παρατηρητή φαίνεται κάπως αφύσικη η όλη αυτή αιματοχυσία, μόνο οι πραγματικοί μέτοχοι μπορούν να περιγράψουν το μίσος που είχε διαποτίσει το μυαλό των ανθρώπων, καθοδηγώντας τη συνείδηση τους και παραγκωνίζοντας τα όποια άλλα συναισθήματα τους.

Φυσικά η απαρίθμηση των ανωτέρω παραδειγμάτων είναι απλά ενδεικτική. Διατρέχοντας κανείς την ελληνική ιστορία έρχεται αντιμέτωπος με πληθώρα εγχώριων συγκρούσεων πάνω σε πολλά ζητήματα. Και η αναδρομή στην ιστορία δεν αφορά μόνο τη σύγχρονη ιστορία-από την οποία και αντλήθηκαν τα παραδείγματα για λόγους οικονομίας του άρθρου- άλλα την ιστορία που έχει καταγραφεί από τις απαρχές ύπαρξης του ελληνικού στοιχείου. Να αναφερθούμε στον Πελοποννησιακό πόλεμο, στην πιο σύγχρονη διαμάχη αυτοχθόνων-ετεροχθόνων ή στην κόντρα καθαρευουσιάνων-δημοτικιστών; Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Και όλα αυτά για να φτάσουμε στο σήμερα. Ιστορικά, βλέπουμε ότι οι Έλληνες έχουν την τάση να προσκολλώνται σε κάποια ιδεολογία ή να περιέρχονται υπό τη σκέπη ενός ισχυρού δημοφιλούς προσώπου και να υιοθετούν μια συγκεκριμένη ταυτότητα που από εκείνη τη στιγμή και μετά τους χαρακτηρίζει. Και τους χαρακτηρίζει μόνο αυτή. Σα βούλα ανεξίτηλη, που αποτυπώνεται σε όλο τους το σώμα, που καταλαμβάνει όλο τους το είναι και σβήνει οποιοδήποτε άλλο στοιχείο της προσωπικότητάς τους. Και σήμερα κάτι παρόμοιο ισχύει. Η διάκριση; Μα φυσικά μνημονιακοί-αντιμνημονιακοί. «Αυτός είναι μνημονιακός, μη τον ακούς», «Τι να μας πει μωρέ ο αντιμνημονιακός», ακούμε συχνά. Το δίπολο δεξιοί-αριστεροί δεν υπάρχει πια. Ή μάλλον δεν έχει τόσο μεγάλη πέραση. Έχει και αυτό αντικατασταθεί από τη διάκριση μνημονιακών και αντιμνημονιακών-χωρίς πάλι η ταύτιση να είναι πλήρης. Ναι, οι Έλληνες έχουν διαχωριστεί τώρα με βάση μια συμφωνία της χώρας, ένα κείμενο, ένα Μνημόνιο-και μακάρι να ήταν μόνο ένα- που αφορα την οικονομική επιβίωση της χώρας. Και όσο συνεχίζεται να υφίσταται αυτό το κείμενο, όσο υπογράφονται κι άλλα, τόσο η κόντρα αναζωπυρώνεται. Οι μεν μνημονιακοί, ή και "φιλευρωπαιστές", όπως αποκαλούνται, είναι υπέρ της συνέχισης του υφιστάμενου οικονομικού προγράμματος με απώτερο στόχο την έξοδο από την κρίση. Η μερίδα αυτή τάσσεται υπέρ της εξωτερικής οικονομικής στήριξης ως μοναδικού τρόπου να ξεπεράσει η Ελλάδα τον οικονομικό μαρασμό και να αποκτήσει ανάπτυξη. Οι δε αντιμνημονιακοί είναι υπέρ της αυτοδυναμίας της Ελλάδας. Βλέπουν τους ξένους εταίρους ως ξένο ζυγό, ως ξένο κατακτητή, ως βρικόλακα που ρουφάει το αίμα του Έλληνα και δεν τον αφήνει να κοιμηθεί ήσυχα τα βράδια. Υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα είναι αυτάρκης προωθούν σαν λύση την έξοδο από το Μνημόνιο και τη χάραξη αυτόνομης πορείας. Και εκεί αρχίζουν οι διαξιφισμοί. Οι πρώτοι χαρακτηρίζουν τους δεύτερους ως παλαιολιθικούς, ανίδεους και ανήμπορους να αντιληφθούν τις συνέπειες μιας τέτοιας εξόδου. Οι δε δεύτεροι έχουν σχηματοποιήσει στο μυαλό τους τους πρώτους ως προδότες και συμμάχους με τον εχθρό, το βρικόλακα που είπαμε παραπάνω.

Και για να μη νομίζουμε ότι το συγκρουσιακό αυτό φαινόμενο υφίσταται λόγω αντίθετων ιδεολογιών και πολιτικής, ας εξετάσουμε και το παράδειγμα της σημερινής αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία πριν από λίγους μήνες εκίνησε τη διαδικασία εσωκομματικών εκλογών για την ανάδειξη νέου αρχηγού. Η σύγκρουση των υποψηφίων ξεπερνούσε εμφανώς τα ανεκτά-τουλάχιστον κατά την κοινή λογική- όρια μιας γόνιμης αντιπαράθεσης και ενός υγιούς συναγωνισμού για την ομαλή ανάδειξη- το αστείο είναι ότι η ανάδειξη αυτή μόνο ομαλή δεν ήταν- του αξιότερου και αυτού που είχε τη μεγαλύτερη λαϊκή απήχηση. Οι εσωκομματικοί αντίπαλοι επιδόθηκαν σε σφοδρές αλληλοκατηγορίες, σε ¨ χτυπήματα κάτω από τη μέση¨, γεγονός που αναδείκνυε ένα κλίμα διάσπασης της κομματικής ενότητας. Και δε νομίζω ότι κανείς πιστεύει ότι ηθελημένα προέβησαν σε τέτοιες ενέργειες για να μειώσουν τη δυναμική του κόμματος μέσα από την προβολή ενός συγκρουσιακού κλίματος. Απλά η ανάγκη προβολής προς τα έξω ενός ενωμένου και συνεκτικού κόμματος θυσιάστηκε στο βωμό της κατάληψης της αρχηγίας.

Εξετάζοντας όλα τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι ο ανταγωνισμός των Ελλήνων που πολλές φορές οδηγεί στο διχασμό τους είναι ένα φύσει χαρακτηριστικό τους, ένα στοιχείο του DNA τους, όπως λένε. Κι αν αυτό ακούγεται λίγο στερεοτυπικό και παλαιολιθικό ίσως πράγματι να ισχύει. Άρα; Τι κάνεις σε αυτές τις περιπτώσεις; Συμβιβάζεσαι με αυτό; Το δέχεσαι και προχωράς; Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δείγμα πρωτογονισμού και πνευματικού μηδενισμού από το να μην προσπαθείς να αλλάξεις ένα στοιχείο που εμπράκτως έχει ταλανίσει το έθνος σου και πολλές φορές το έχει φέρει στα όρια του γκρεμού, με το επιχείρημα ότι εκ φύσεως δεν επιδέχεται βελτίωσης. Το οφείλουμε στην ιστορική μας παράδοση και στην πολιτιστική μας κληρονομιά αλλά κυρίως στους ίδιους μας τους εαυτούς να παραμείνουμε ενωμένοι. Και πως θα το πετύχουμε…με το δραστικότερο μέσο συμμετοχής στα κοινά που μας παρέχει η σημερινή μορφή δημοκρατίας: με την ψήφο μας. Πρέπει να εντάξουμε στα κριτήρια επιλογής κόμματος και το ποιος πολιτικός μπορεί να εγγυηθεί τη διασφάλιση της ομόνοιας μεταξύ των Ελλήνων. Για τους υπόλοιπους τρόπους επίτευξης της εθνικής ομόνοιας καλύτερα να πάρουν θέση οι ειδικοί.

Ἡ Διχόνοια ποὺ βαστάει
ἕνα σκῆπτρο ἡ δολερὴ
καθενὸς χαμογελάει,
"πάρ' τό", λέγοντας, "καὶ σύ".

Κειο τὸ σκῆπτρο πού σας δείχνει
ἔχει ἀλήθεια ὡραῖα θωριά.
μὴν τὸ πιάστε, γιατί ρίχνει
εἰσὲ δάκρυα θλιβερά.

Διαμηνύει ο εθνικός μας ποιητής, στον Εθνικό μας Ύμνο. Στόχος μας δεν είναι μόνο να μην αγγίξουμε το δελεαστικό σκήπτρο, αλλά να φτιάξουμε νέο σκήπτρο. Το σκήπτρο της ομόνοιας και από χέρι σε χέρι να το παραδώσουμε σε κάθε Έλληνα.

Επιμέλεια:Χρήστος Κωστόπουλος