Η (δύσκολη) επόμενη μέρα της Ευρώπης

Χθες το βράδυ, στη Μεγάλη Βρετανία λήφθηκε μια συλλογική απόφαση ιστορικής σημασίας, που ευχή όλων είναι να μην πραγματοποιηθούν τα επαπειλούμενα δεινά της.

Αρχικά, οφείλω να δηλώσω ότι η επιμέλεια του ακόλουθου κειμένου είχε ξεκινήσει κατά τη διάρκεια διαφαινόμενης νίκης του Bremain. Η είδηση του επιγενόμενου Brexit, σήμερα το πρωί, έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Προσωπικά, προέβλεψα Bremain με μικρή διαφορά και τάχθηκα υπέρ του για ποικίλλους λόγους, έχοντας όμως πλήρη συναίσθηση της σημασίας των γεγονότων. Πλέον, όμως, ελπίζουμε ο Cameron να ντυθεί...Τσίπρας!

Για να είμαι ειλικρινής, το σενάριο του Brexit δε μου φαινόταν εκτός πραγματικότητας. Και αυτό διότι η Μεγάλη Βρετανία διαχρονικά είχε προσφέρει στην Ευρώπη πολλά περισσότερα, αναλογικά με αυτά που έχει εισπράξει, ιδίως στον οικονομικό τομέα. Δε συζητιέται φυσικά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο εν γένει έχει υποδομές, ισχυρό κράτος, στρατό, αυτόνομη οικονομία και βιομηχανία, οπότε από θέμα βιωσιμότητας, αποκλειστικά, δε θα κλονιστεί ιδιαίτερα. 

Το πρώτο ζήτημα του Brexit έγκειται στο γεγονός ότι η Δύση δείχνει να δέχεται ένα ισχυρότατο πλήγμα, σε πραγματικά χαλεπούς καιρούς. Με την υφιστάμενη απειλή της τρομοκρατίας και την οικονομική κρίση να συνεχίζει ακάθεκτη, το τελευταίο πράγμα που επιζητούσε η Ευρώπη ήταν η αποχώρηση ενός από τα πιο ισχυρά μέλη της. Το καλύτερο και για τις δυο πλευρές, Μεγάλη Βρετανία και ΕΕ, σίγουρα θα ήταν να συνέχιζαν τη συμπόρευσή τους. Από πλευράς πολιτιστικής, στρατηγικής και αναπτυξιακής, άλλωστε, και οι δυο πλευρές μπορούσαν να αποκομίσουν οφέλη. Δυστυχώς, η πόρτα για αποχώρηση και άλλων κρατών από την ΕΕ άνοιξε για τα καλά.

Το δεύτερο ζήτημα σχετικά με το Brexit αφορά τα αίτια της εξόδου. Το Brexit δεν ήταν αγώνας υπέρ της ανεξαρτησίας μιας χώρας, αλλά νίκη του λαϊκισμού απέναντι στη λογική και του εθνικισμού απέναντι στη διακρατική συνεργασία. Πιο συγκεκριμένα,  υπέρ του "Leave" ψήφισαν κατά κύριο λόγο δυο κόμματα: οι ακραίοι εθνικιστές του κόμματος UKIP του Nigel Farage, η πολιτική του οποίου παρουσιάζει ομοιότητες με του Donald Trump, και οι φανατικοι του Εργατικού κόμματος. Οι πρώτοι επιθυμούν την Αγγλία για τους Άγγλους και αποστρέφονται κάθε είδους μετανάστη, ενώ οι δεύτεροι επικρίνουν τον φιλελευθερισμό σε κάθε του έκφανση. Το UKIP βρίσκει έρεισμα κυρίως σε άτομα μεγάλης ηλικίας που θέλουν την Βρετανία "Great Again", ενώ το Labour Party σε άτομα της κατώτερης μορφωτικής και κοινωνικής τάξης, κυρίως στους εργάτες των αγγλικών λιμανιών και βιομηχανιών. Το υποστηρικτικό κοινό της αποχώρησης από την ΕΕ, λοιπόν, φαίνεται ότι προέρχεται από τις πιο ευαίσθητες και δεκτικές λαϊκισμού κοινωνικές ομάδες. Τα άκρα ενώθηκαν για ακόμη μια φορά για έναν σκοπό διόλου φιλικό προς το διεθνές συμφέρον.

Ωστόσο, σύμφωνα με τη αρχαία ρήση, "Ουδέν κακόν αμιγές καλού". Η Ευρώπη λογικά πήρε το μάθημα της, όσο σκληρό κι αν ήταν. Η αποχώρηση του ΗΒ από τους κόλπους της ΕΕ σηματοδότησε και επίσημα το πασιφανές: ότι η Ένωση πλέον δεν εμπνέει τους ίδιους τους κατοίκους της. Πέρυσι την αμφισβήτησε η Ελλάδα, φέτος η Βρετανία, του χρόνου ενδέχεται κάποιο άλλο κράτος. Η Ευρώπη οφείλει να βγει από τη δίνη του κυκλώνα πιο έμπειρη και πιο ανανεωμένη, ώστε να καταφέρνει να επικρατεί εναντίον της λαϊκιστικής λαίλαπας των οπισθοδρομικών. Και αυτό θα το πετύχει μόνο μέσω δραστικών αλλαγών στους θεσμούς και τις λειτουργίες της.

Σε τελική ανάλυση, όταν ένα μέρος του σώματος σου είναι άρρωστο, προσπαθείς να το γιατρέψεις. Δεν το κόβεις από τη ριζα.

Επιμέλεια: Μάνος Ρούσσος