Τρεχάτε γιατί χανόμαστε !

Πότε μια χώρα μπαίνει στο Μνημόνιο; Όταν έχει δημοσιονομικό ή εξωτερικό έλλειμμα και οι αγορές δεν την δανείζουν για να το καλύψει. Στην Ευρώπη το ποσοστό του ελλείμματος πέρα από το οποίο θεωρείται υπερβολικό είναι 3%.Πέραν της Ελλάδας, άλλες έξι χώρες είχαν ελλείμματα ίσα με ή ανώτερα του 3%: Η Ισπανία (5,1%), η Πορτογαλία και η Μ. Βρετανία (4,4%), η Γαλλία (3,5%), η Κροατία (3,2%) και η Σλοβακία (3%).Στην Ευρωζώνη τα στοιχεία δείχνουν το έλλειμμα να έχει μειωθεί συγκριτικά με το 2014 και να διαμορφώνεται στο 2.1%. Στην ΕΕ των «28» το έλλειμμα μειώθηκε στο 2.4% από το 3.0%. Σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης κινούνται γύρω από αυτό το μέγεθος. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ κάνουν το κόστος δανεισμού τους να κινείται κάτω από 2%. Όλες; Όχι, υπάρχει η Ελλάδα, που παρόλο που το 2016 θα έχει και αυτή εθνικό γενικό έλλειμμα κοντά στο 3%, έχει πολύ υψηλό κόστος δανεισμού (το δεκαετές είναι πάνω από 8,5%).
Αυτό συμβαίνει λόγω του ιδιόμορφου πολιτικά και οικονομικά 2015 που μας ανάγκασε να υπογράψουμε το Γ΄ Μνημόνιο.
Όταν δανείζεσαι όμως χρήματα σου βάζουν όρους αποπληρωμής. Οι όροι μπαίνουν για να εξασφαλίσουν ότι οι δανειστές σου θα έχουν να διαχειριστούν ένα βιώσιμο χρέος και να πάρουν την άδεια από τους ελεγκτές τους να σου δώσουν τα χρήματά τους. Άρα εξ ορισμού οι όροι της συμφωνίας έχουν έναν υφεσιακό χαρακτήρα. Με άλλα λόγια δεν υπάρχουν conditional agreements (συμφωνίες δανεισμού) με αναπτυξιακή οπτική! Γι’ αυτό οι λαοί πρέπει να αποφεύγουν να οδηγούνται στο να υπογράφουν Μνημόνια. Αυτό πρέπει να συμβαίνει μόνο όταν υπάρχει η τέλεια καταιγίδα. Κάτι δηλαδή που είναι εξαιρετικά ισχυρό και απρόβλεπτο.
΄Αλλωστε, όπως έχουμε ξανατονίσει , στόχος των μνημονίων απο το 2010 εως σήμερα δεν ήταν η θεσμική ανάταξη και η βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας αλλά ο εξορθολογισμός των μακροοικονομικών δεικτών της χώρας ( εξάλειψη δημοσιονομικών ελλειμάτων , τροπή του ελλειματικότατου ισοζυγίου πληρωμών σε πλεονασματικό , αποκατάσταση της κεφαλαικής επάρκειας των τραπεζών κλπ), η διαχείριση της αναξέλεγκτης πορείας του καλπάζοντος του δημοσίου χρέους και η φιλελευθεροποίηση της αγοράς της ελληνικής οικονομίας ώστε να καταστεί επιχειρηματικά φιλικότερη και να επιστρέψει έτσι στις χρηματαγορές.
Η Ελλάδα αναγκάστηκε  υπό την απειλή της χρεοκοπίας να πάρει μια δύσκολη πολιτική απόφαση ,να επιλέξει μεταξύ επίπονης εσωτερικής υποτίμησης ή καταστροφικής εξωτερικής υποτίμησης (=ασύντακτη χρεοκοπία και επιστροφή στη δραχμή μέσω της '' εθελούσιας εξόδου από ευρωζώνη και ΕΕ).Ήξερε που πήγαινε.Άσχετα αν για πολιτικούς λόγους συχνά προσποιούταν ότι δεν γνώριζε.
Το ερώτημα δε που συνεχίζει να ταλανίζει τους πολίτες είναι γιατί η Ελλάδα παραμένει βυθισμένη στο σπιράλ των μνημονίων , της λιτότητας και της επιτήρησης ενώ όλες οι λοιπές χώρες κατόρθωσαν να απαγκιστρωθούν.
Πέραν των όποιων λαθών , αστοχιών και εγγενλων αντιφάσεων των προγραμμάτων , κατ'εμέ τρεις είναι οι βασικές αιτίες.Η ελλειψει πολιτικής συναίνεσης και εθνικής συστράτευσης ( κάτι που παρατηρείται και σήμερα ) , η θεσμική αναποτελεσματικότητα του παθογενούς ελληνικού κράτους ( γεγονός που δυσχεραίνει την υλοποίηση των συμφωνηθέντων) και η προφανής ανυπαρξία ενός αντισταθμιστικού της άτεγκτης δημοσιονομικής προσαρμογής αναπτυξιακού σχεδίου που θα συνέβαλλε στην καταπολέμηση της ανεργίας και των λοιπών υφεσιακών πιέσεων που υφίσταται η ελληνική οικονομία εξαιτίας των μνημονίων.Και ας είμαστε ειλικρινείς αυτό το αναπτυξιακό σχέδιο ( business plan) δεν έπρεπε να το περιμένουμε από καμία τρόικα.
Ενα άλλο μέγα σφάλμα είναι το μείγμα της δημοσιονομικής πολιτικής . Υπερπροστασία του αντιπαραγωγικού δημοσίου τομέα ,μεταρρυθμιστική καχεξία και υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα ( και δη όχι μέσω της αναλογικής διευρυνσης της φορολογικής βάσης αλλά της οριζόντιας γιγάντωσης των φορολογικών συντελεστών.)Έτσι, πληρώνουν οι ίδιοι και οι ίδιοι με αποτέλεσμα να μειώνονται οι κοινωνικές αντοχές , να συρρικνούται η φορολογική βάση και αντίστοιχα τα φορολογικά έσοδα και να διολισθάινουμε ξανά στην ύφεση.
Και ποιά είναι η λύση;

Αυτό είναι ένα γράφημα με στοιχεία του Index of Economic Freedom, ενός δείκτη που μετρά την οικονομική ελευθερία παγκοσμίως. Όπως, ίσως γνωρίζετε, στις αρχές Φεβρουαρίου κυκλοφόρησε η ετήσια έκδοση του Index για το 2016. Και όπως βλέπετε πέσαμε κι άλλο. Σχεδόν μια ποσοστιαία μονάδα.
Από το 2010 μέχρι σήμερα η οικονομική ελευθερία στην Ελλάδα μειώθηκε συνολικά 9,5 μονάδες! (από το 62,7 στο 53,2 - όπως βλέπετε στο γράφημα). Δηλαδή μετά από έξι χρόνια «μεταρρυθμίσεων» η ελληνική οικονομία έγινε πιο κλειστή, με λιγότερο ελεύθερη αγορά και βέβαια με περισσότερες θεσμικές στρεβλώσεις.
Η Ελλάδα έχει εγκατασταθεί πλέον στον πάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βρίσκεται στην τελευταία θέση και απέχει 6 μονάδες από την προτελευταία Κροατία! Αλλά και στον πάτο της Ευρώπης - λίγο πιο πάνω από χώρες όπως η Ουκρανία, η Λευκορωσία και η Ρωσία (όχι δεν ξέχασα τη Μολδαβία, μας περνά 4,2 μονάδες). Πρέπει να το πάρουμε απόφαση, αυτή είναι η Ελλάδα, μια χώρα παρεοκρατικού καπιταλισμού (crony capitalism) που μοιάζει πολύ με τα ορθόδοξα ξαδελφάκια της. Μια χώρα δηλαδή που οι θεσμοί της προστατεύουν ισχυρές διανεμητικές συσπειρώσεις (την ανεξέλεγκτη ολιγαρχία των ολιγοπωλίων, τις ισχυρές επαγγελματικές οργανώσεις και τα χαϊδεμένα συνδικάτα του δημοσίου).
Αν σας φαίνονται υπερβολικά όσα γράφω, αν θεωρείτε ότι είναι λάθος να βγάζουμε τέτοιου είδους συμπεράσματα από μια μόνο κατάταξη, θα σας στενοχωρήσω. Διότι δυστυχώς δεν είναι μόνο μία. Σε όλες (όλες!) τις παρόμοιες κατατάξεις η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην Ε.Ε. όταν αξιολογείται η αγορά της. Είναι η πιο κλειστή και η λιγότερο ανταγωνιστική αγορά στην Ε.Ε. (βλ. Economic Freedom of the World, Global Competitiveness Report, ICC Open Markets Index, Legatum Prosperity Index).

Αυτό το διάγραμμα κρατήστε το για να μην απορείτε γιατί η οικονομία μας δεν λέει να συνέλθει, γιατί η πραγματική ανεργία αγγίζει το 30% (60% στις/ους νέες/ους) σε μια οικονομία που ο ιδιωτικός τομέας έχει εξοντωθεί φορολογικά. Αλλά και για να το θυμάστε όταν διάφοροι άσχετοι, ανόητοι, ιδεοληπτικοί και πολιτικοί απατεώνες θα σας ξαναμιλήσουν για τον κίνδυνο που διατρέχετε από τον «νεοφιλελευθερισμό».
Δυστυχώς , το οικονομικό και παραγωγικό μοντέλο της χώρας ήταν και παραμένει στρεβλό.Οι ζημίες που άφησε πίσω της η περίοδος της μεταπολίτευσης με τον παροιμιώδη κρατισμό και κλαδικό κορπορατισμό της ειναι ανοιχτές και πλήγώνουν την ελληνική οικονομία και κοινωνία.Χρειάζεται ,λοιπόν, πολιτική βούληση για συγκρουση με κατεστημένα συμφέροντα και καταπολέμηση των παθογενειών του κρατισμού.Μόνο σε όφελος των εργαζομένων- φορολογούμενων μπορεί να οδηγήσει.
Ας μη γελιόμαστε. Είναι δεδομένο οτί μια ασύνταχτη δημοσιονομική προσαρμογή σαν αυτή που πραγματοποιειται σήμερα δεν αρκεί.Πλέον το αντιλαμβάνονται μέχρι και οι συντηρητικότερες φωνές στην Ευρώπη.Η επιτροπή προέβη σε αναπτυξιακό πρόγραμμα ( πακέτο ΓΙΟΥΝΚΕΡ) και η ΕΚΤ μοίρασε φρέσκο και φθηνό χρήμα (ποσοτική χαλάρωση) και γενικότερα όλοι οι μακροοικομικοί δείκτες της ΕΕ ( μείωση μ.ο ελλείματος σε 2,1 και  λόγου χρέους προς ΑΕΠ 90 %) δείχνουν ότι η Ευρώπη προχωρά ( τουλάχιστον οικονομικά),ξεφεύγοντας πια από την εμμονή στην νεοφιλελεύθερη πολιτική προσφοράς και καταγεύγοντας και σε νεο-κευνσιανές λύσεις ( τόνωση ζήτησης και αναθέρμανση πραγματικής οικονομίας ).
Η Ελλάδα ,όμως,παραμένει τουλάχιστον στάσιμη.Μοιάζει να λιμνάζει σε ένα είδος επιτόπιας κινητικότητας ( φλερτάροντας πια ξακάθαρα και με πισωγυρίσματα.καθώς από εκεί που ήταν ένα βήμα πριν την έξοδο στις αγορές και το τέλος της οικονομικής της εξάρτησης ξαναγύρισε σε ύφεση και μνημόνια ).
Η κυβέρνηση δείχνει να μην έχει διδαχθεί από τα λάθη της περσινής καταστροφικής ''διαπραγματευσης''.Η πολύμηνη καθυστέρηση για ολοκλήρωση της αξιολόγησης έχει στραγγίξει την αγορά από ρευστότητα΄.
Διάγραμμα 1. Η Μείωση του Εξωτερικού Δημοσίου Χρέους και ο Ρυθμός Μεγέθυνσης του ΑΕΠ

_{Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Second Economic Adjustment Program for Greece, Fourth Review, April 2014 και επεξεργασία στοιχείων.
Σημείωση: Επειδή τα 19,3 δις από το συνολικό χρέος είναι προς το εσωτερικό, η γραμμή του χρέους έχει μειωθεί σε όλο το μήκος της κατά το ποσό αυτό.}
Το γραμμοσκιασμένο σχήμα αποτελεί μια νέα, πρόσθετη, δημοσιονομική προσαρμογή που έρχεται να προστεθεί στην υπάρχουσα. Πρόκειται για  ασύντακτη δημοσιονομική προσαρμογή διότι οι καταβολές προς τους πιστωτές, που προορίζονταν να γίνουν αρκετά αργότερα σ’ ένα σημαντικό βαθμό από πόρους του προγράμματος, πραγματοποιήθηκαν νωρίτερα μόνο με εγχώριους πόρους με αποτέλεσμα να περιοριστούν σημαντικά οι δημοσιονομικές δυνατότητες της Ελλάδος. Προφανώς αυτό έχει ως φυσικό αποτέλεσμα να αυξάνονται οι υποχρεώσεις του δημοσίου στο εσωτερικό είτε με τη μορφή δανεισμού από εσωτερικούς φορείς, είτε με τη μορφή καθυστέρησης πληρωμής των υποχρεώσεων του δημοσίου.( βλπ μεταφορά των αποθεματικών των φορέων του Δημοσίου σε ΤτΕ(=εσωτερική στάση πληρωμών) Με άλλα λόγια επειδή δεν πήραμε στη συμφωνημένη στιγμή τα απαραίτητα κεφάλαια για να ανακυκλώσουμε τα χρέη μας και τελικά να τα αποπληρώσουμε με βραδύτερους ρυθμούς στο μεσοπρόθεσμο μέλλον, αναγκαστήκαμε να τα αποπληρώσουμε με ίδιους πόρους τώρα που έληγαν, ελπίζοντας βεβαίως να τα αντικαταστήσουμε, όταν πάρουμε τις δόσεις του προγράμματος. Όταν αποκατασταθούν οι χρηματοδοτικές ροές, θα αντιστραφεί και το φαινόμενου που επισημαίνεται εδώ.
Μέχρι τώρα λοιπόν πραγματοποιείται μία αρκετά έντονη δημοσιονομική προσαρμογή που δεν είχε εκ των προτέρων σχεδιαστεί και δε γνωρίζουμε ούτε πώς αναπτύσσεται ούτε τι επιπτώσεις έχει. Γι’ αυτό και παίρνει τον χαρακτήρα της ασύντακτης προσαρμογής. Εάν μάλιστα ήταν δυνατό να συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, θα καταλήγαμε να αποπληρώσουμε το χρέος μας στους δανειστές μας πολύ γρηγορότερα (!) ασκώντας βέβαια βαρύτατες πιέσεις στο εσωτερικό της οικονομικής δραστηριότητας.
Όμως αποτελεί θεμέλιο λίθο του πυρήνα κάθε προγράμματος διάσωσης ή/και προγράμματος εξόδου από την κρίση η αναβολή (ή στην καλύτερη περίπτωση η διαγραφή) των πληρωμών προς τους πιστωτές και όχι η επιτάχυνση της πληρωμής τους ιδίως όταν δεν υπάρχουν δημοσιονομικές δυνατότητες και ρευστότητα στην οικονομία. Η καινοφανής αντιστροφή της απλής αυτής λογικής έχει υφεσιακό χαρακτήρα.Μάλιστα ,αξίζει να σημειωθεί ότι η ύφεση συγκρατείται σε βιώσιμα επίπεδα μόνο και μόνο λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου που έχει επίπτωση στο ισοζύγιο πληρωμών,ενώ η ανεργία εχεί αρχίσει πάλι να αυξάνεται.Αν δε συνυπολογίσει κανείς την αποχή των δικηγόρων, που όταν λήξει θα εξαπολύσει νέο υφεσιακό κύμα λόγω της απελεύθερωσης των διαταγών πληρωμών και των λοιπών μέσων αναγκαστικής εκτέλεσης ,η κατάσταση ενδέχεται να εκτραχυνθεί.
Ας ελπίσουμε ότι το νέο αυτό διαπραγματευτικό σίριαλ θα ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό,καθώς η κλεψύθρα έχει ενεργοποιηθεί και ο χρόνος ρέει επικίνδυνα....
Επιμέλεια: Μιχάλης Πλατανιώτης