Πως είπατε; Συναίσθημα;

Ζούμε γρήγορα. Αστραπιαία! Κατακλυζόμαστε από καθήκοντα, υποχρεώσεις, ειδήσεις και εξελίξεις. Τρέχουμε από τη μια δουλεία στην άλλη, όπως ορίζει το σκληροπυρηνικό πρόγραμμά μας. Οι κοντινοί μας άνθρωποι είναι ονόματα σε σειρές αντζεντών, αναρτήσεις κοινωνικών σελίδων και ευχετήρια μηνύματα. Σε μια καθημερινότητα, όπου κανείς δεν έχει χρόνο να εμβαθύνει, η παραμικρή ανθρώπινη επαφή φαίνεται να έχει εκφυλιστεί σε επιφανειακή, διακπεραιωτική διάδραση και ο όρος συναίσθημα μοιάζει καλός μόνο για τίτλους εμποροτράγουδων.

Και όχι δεν θα αναλύσω περαιτέρω το «μεθοδικό τρόπο με τον οποίο τα σύγχρονα Μ.Μ.Ε και κοινωνικά δίκτυα έχουν βλάψει την ανθρώπινη επικοινωνία». Γιατί όντας και σε ένα βαθμό θετικιστής, με την ευρεία έννοια της λέξης, θα συμμεριστώ μια ίσως αντισυμβατική άποψη, πώς ότι αδυνατεί να μετεξελιχθεί και κατ’επέκταση να συμβαδίσει με την εποχή του, στην προκείμενη η ανθρώπινη επικοινωνία, είναι καταδικασμένο σε μαρασμό. Αυτό που θα επιχειρήσω είναι, από τη δική μου πάντα οπτική, να παραθέσω ορισμένα προφίλ συναισθηματικά ακρωτηριασμένου ανθρώπου τον οποίο από 'δω και πέρα για διευκόλυνση όλων μας θα καλώ «απαθή», καθώς και να αναδείξω τις συνιστώσες της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης που τα συνοδεύουν.

Σε πρώτη φάση έχουμε τον αδιάφορο-απαθή. Έρχεται πρώτος σε αναφορά γιατί  ίσως είναι και η πιο ήπια περίπτωση. Είναι ο τύπος ανθρώπου που με το καιρό έχασε η εγκατέλειψε το κίνητρο του, κάτι που πραγματικά είναι ικανό να τον συγκινήσει και να αναζωπυρώσει το χαμένο του ενδιαφέρον. Μέχρι να βρεθεί αυτό, βολεύεται στην συναισθηματική του νάρκωση, την οποία του είναι ιδιαίτερα εύκολο να καλύψει κάτω από την εικόνα του απασχολημένου, του κουρασμένου ή ακόμη του εναλλακτικού.

Στη συνέχεια συναντάμε τον υπερσυναισθηματικό-απαθή ή όπως προτιμώ να τον αποκαλώ «drama queen». Εδώ έχουμε την περίπτωση του ανθρώπου που ανάγει το οποιοδήποτε του συναίσθημα σε πρωτεύον θέμα ενδιαφέροντος, δεν κρατάει τίποτα για τον εαυτό του και δεν διστάζει να κάνει το ίδιο και για συναισθήματα τρίτων. Θα αναρωτηθεί κανείς «Μα γιατί να χαρακτηρίσεις κάποιον απαθή επειδή εξωτερικεύει το ψυχισμό του με έναν ενίοτε έντονο τρόπο;». Η απάντηση έρχεται αν αναλογιστούμε πως καθετί αλλοτριώνεται όταν ευτελίζεται, πόσο μάλλον το συναίσθημα, η αρτιότερη  έκφανση της ανθρώπινης νόησης. Έτσι όταν το άτομο αδυνατεί να το βιώσει στο βάθος που αρμόζει, σχηματίζει μια λανθασμένη εικόνα γύρω από τη σημασία του η οποία μακροπρόθεσμα δεν μπορεί παρά να έχει διάσταση εκφυλιστική.

Τρίτος στην απαρίθμηση μας έρχεται ο εγωκεντρικός-απαθής. Πρόκειται για τον άνθρωπο εκείνο που κάθε συναισθηματική του επένδυση έχει έναν και αποκλειστικό προορισμό. Τον ίδιο. Ωστόσο, προοδευτικά αυτό δεν είναι αρκετό για να ικανοποιήσει την ακόρεστη επιθυμία του για συναισθηματική επιβεβαίωση. Έτσι ενώ ο ίδιος δεν είναι σε θέση να δώσει τίποτα ,αφού δεν του περισσεύει άλλωστε, έχει την απαίτηση από τον περίγυρο του να καλύπτει το κενό που τον πλημμυρίζει. Και όποιος δεν είναι σε θέση να αντεπεξέλθει στην απαίτηση αυτή, έρχεται αντιμέτωπος με κατηγορίες περί αναλγησίας σε ένα φαινόμενο προβολής του προβλήματος.

Φθάνουμε λοιπόν στην τελευταία κατηγορία και ίσως την πιο λυπηρή. Το φαινομενικά απαθή ή ψευτο-απαθή. Αυτό που την ξεχωρίζει, είναι η ύπαρξη εκτεταμένου συναισθηματισμού, ο οποίος ωστόσο με μακροχρόνια και επίπονη προσπάθεια έχει κρυφτεί κάτω από ένα απαθές προσωπείο. Ίσως να ακούγεται παράξενο, αλλά σε μια εποχή όπου η εκδήλωση οποιουδήποτε συναισθήματος εκλαμβάνεται ως πραότητα, αγαθοσύνη ή ακόμη αδυναμία, το να θέλει κανείς να αποκρύψει αυτήν την πτυχή του είναι ένας αμυντικός μηχανισμός κάτι παραπάνω από επόμενος. Ενίοτε η φαινομενική απάθεια μπορεί να συγχυστεί με την αδιαφορία. Στην περίπτωσή της ωστόσο το κίνητρο δεν έχει χαθεί αλλά υπάρχει σε εκουσίως λανθάνουσα κατάσταση. Αυτό ίσως είναι που την καθιστά και την πιο λυπηρή περίπτωση· ότι το άτομο γίνεται , από συναισθηματική άποψη, αυτόχειρας.

Κλείνοντας θα ήθελα να διευκρινίσω πως δεν θεωρώ ότι ο διαχωρισμός που έγινε παραπάνω είναι απόλυτος και υπό αυτήν την έννοια μια η περισσότερες συνιστώσες δεν αλληλοαναιρούνται αλλά μπορούν να συνυπάρξουν. Και πριν προλάβει κανείς να μου προσάψει κατηγορηματικό ή αποστασιοποιημένο τόνο, αξίζει να σημειώσω πως ο καθένας μας μπορεί λίγο-πολύ να ταυτιστεί με κάποιο από τα παραπάνω προφίλ. Άλλωστε δεν πρόκειται για ένα θέμα εντοπισμένο αλλά μαζικό.

Επιμέλεια: Παναγιώτης Κροντηράς