Ζωή και θάνατος. Δύο όροι τόσο αντίθετοι μα τόσο άρρηκτα συνδεδεμένοι. Το ερώτημα του τίτλου, γραμμένο από την πένα του Σαίξπηρ και ειπωμένο από τα χείλη του Άμλετ αποτελεί, ίσως, ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της ανθρωπότητας. Θα πρέπει να ζει ο άνθρωπος; Κι αν ναι με ποιον τρόπο; Είναι ο άνθρωπος αληθινά ελεύθερος να ζήσει όπως θέλει; Κι αν ναι, αυτό σημαίνει ότι του δίνεται η ελευθερία να δώσει τέλος στη ζωή του, αν ο ίδιος δεν την επιθυμεί; Κι αν δεχτούμε πως ο ίδιος είναι σε θέση να "κόψει το νήμα της ζωής" του, με όποιον δεν μπορεί τι πρέπει να γίνει; Είναι η ευθανασία μία δυνατή λύση;
Ευθανασία. Από τα συνθετικά "ευ" και "θάνατος", που κατά την αρχαιότητα είχε την ερμηνεία ενός ένδοξου, μεγαλεπήβολου θανάτου. Στην σύγχρονη εποχή η ερμηνεία άλλαξε. Σήµερα µε τον όρο ευθανασία εννοούµε «τη θανάτωση ενός πάσχοντος από κάποιο άτοµο, ενός πάσχοντος για τον οποίο εκλείπει κάθε ελπίδα θεραπείας και βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση". Θα μπορούσαμε να βρούμε ομοιότητες με την αυτοκτονία μόνο που στην περίπτωση της ευθανασίας το πρόσωπο που θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του δεν είναι ικανό να το κάνει και ζητάει την βοήθεια κάποιου τρίτου. Η ευθανασία χωρίζεται σε εκούσια (όταν ο πάσχων έχει επαφή με το περιβάλλον και μπορεί να εκφράσει τη βούληση του) και σε ακούσια (όταν το πρόσωπο βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση οπότε η απόφαση για ευθανασία λαμβάνεται από τους συγγενείς). Επίσης θα την χωρίζαμε σε ενεργητική (η ευθανασία γίνεται με πράξη π.χ. κάποια ένεση από τον γιατρό) και παθητική (ο πάσχων ζητάει να μην λάβει ιατρική βοήθεια).
Η ευθανασία με την ακούσια μορφή της γίνεται αποδεκτή καθώς συχνά πυκνά συμβαίνει σε πολλές χώρες του κόσμου να "τραβάνε τα καλώδια" οι συγγενείς του ασθενή καθώς δεν βλέπουν κάποια βελτίωση, με αποτέλεσμα να επέρχεται ο θάνατος του μηχανικά υποστηριζόμενου. Επίσης και με την παθητική μορφή της γίνεται αποδεκτή αφού η θέληση του ασθενή να μη λαμβάνει ιατρική βοήθεια για να καταπολεμήσει την ασθένεια που τον βασανίζει είναι κατανοητή τόσο από την ιατρική όσο και από την νομική κοινότητα. Το πρόβλημα έγκειται όταν ο ασθενής (εκούσια ευθανασία) έχοντας σώας τας φρένας ζητάει από κάποιον τρίτο να ενεργήσει (ενεργητική ευθανασία) ώστε να του αφαιρέσει τη ζωή.
Στον κόσμο της ιατρικής η ευθανασία υπό αυτή τη μορφή δεν είναι αποδεκτή καθώς ο όρκος του Ιπποκράτη απαγορεύει ρητά τη χορήγηση κάποιου δηλητηρίου ακόμα και μετά από δική του απαίτηση. Στον κόσμο της νομικής τα πράγματα είναι κάπως πιο περίπλοκα. Σε παγκόσμια κλίμακα επικρατεί η νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όπου δεν δίνεται το δικαίωμα παραίτησης από τη ζωή. Παρ'ολ'αυτά πολλές χώρες έχουν εισάγει νόμους που την επιτρέπουν σε ειδικές περιπτώσεις. Στην Ελλάδα η ευθανασία (που δεν κατονομάζεται πουθενά στον ποινικό κώδικα) είναι ποινικά κολάσιμη και επιβάλλεται ποινή φυλάκισης.
Το αντιφατικό της όλης υπόθεσης προκύπτει σε τρία σημεία. Πρώτον από ιατρικής απόψεως, καθώς σύμφωνα με τον όρκο του Ιπποκράτη στόχος του γιατρού είναι ο έλεγχος του πόνου και η λύτρωση από αυτόν. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως ένας γιατρός δεν έρχεται σε σύγκρουση με όσα έχει ορκιστεί αφού σε περίπτωση ανίατης ασθένειας όπου ο έλεγχος του πόνου είναι αδύνατος και ο θάνατος βέβαιος, η ευθανασία αποτελεί την καλύτερη λύση. Οξύμωρο παραμένει και από νομικής απόψεως το ζήτημα αφού το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση είναι κατοχυρωμένο σε (σχεδόν) όλες τις χώρες. Το Σύνταγμα, τόσο το ελληνικό όσο και των άλλων χωρών, όχι μόνο σου δίνει την ελευθερία να ορίζεις την ζωή σου όπως εσύ θέλεις αλλά προστατεύει και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Πως όμως την ορίζεις όταν θα είσαι ΑΝΑΓΚΑΣΜΕΝΟΣ να ζεις μία ζωή που δεν την θέλεις; Ποια ανθρώπινη αξιοπρέπεια προστατεύεται όταν θα είσαι ανήμπορος να κάνεις το οτιδήποτε χωρίς την βοήθεια κάποιου τρίτου; Όταν θα υποφέρεις από τους πόνους που θα ΠΡΕΠΕΙ να υπομένεις, όχι για να γιατρευτείς αλλά για να περιμένεις να σε λυγίσουν; Η μεγαλύτερη αντίφαση όμως παραμένει το ότι όλες οι υπόλοιπες μορφές ευθανασίας είναι ανεκτές ηθικά, ιατρικά και νομικά. Είναι ανεκτό κάποιος άλλος όταν εσύ δεν θα μπορείς να πεις την άποψη σου γιατί θα είσαι "φυτό" να αποφασίζει να σε "αποσυνδέσει" από τη ζωή. Είναι ανεκτό να αρνηθείς την οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή υποφέροντας από τους πόνους μόνο και μόνο γιατί η ασθένεια που έχεις δεν γιατρεύεται και απλά θες να πεθάνεις όσο πιο γρήγορα. Αυτό όμως που δεν είναι ανεκτό, είναι να κοιτάξεις στα μάτια τον γιατρό και με πλήρη επίγνωση των λεγόμενων σου να του πεις: "Γιατρέ, δεν έχει νόημα η ζωή όταν το μόνο που μπορώ να κινήσω είναι οι κόρες των ματιών μου. Σας παρακαλώ χορηγήστε μου το φάρμακο για να πεθάνω ήρεμος."
Βέβαια υπάρχουν κι εκείνοι που είναι αντίθετοι με όλα αυτά, είτε αυτά είναι ηθικά, είτε είναι νομικά, είτε είναι ιατρικά. Είναι εκείνοι που πιστεύουν πως η ζωή είναι δώρο θεού και μόνο εκείνος μπορεί να τη στερήσει. Από τη στιγμή όμως που ένας γιατρός μπορεί να πάρει ένα σπερματοζωάριο, να το εμφυτεύσει μέσα στο ωάριο μιας γυναίκας και μετά από εννέα μήνες να γεννηθούν δύο υγιέστατα μωρά, τότε έχει κάθε δικαίωμα μετά από απαίτηση του ασθενή να του χορηγήσει ένα φάρμακο και να τον αφήσει να πεθάνει γαλήνια. Στο κάτω κάτω δεν νομίζω πως μπορείς να μιλήσεις για τον Θεό σε αυτούς τους ανθρώπους που περνάνε ένα μαρτύριο το οποίο εμείς ούτε να φανταστούμε μπορούμε.
Είναι πάρα πολλοί εκείνοι που ισχυρίζονται πως η ζωή είναι το ύψιστο αγαθό σε αυτόν τον κόσμο. Ποια αξία έχει όμως αυτό το ύψιστο αγαθό όταν παύει να είναι αγαθό αλλά μαρτύριο; Μήπως τελικά το ύψιστο αγαθό είναι η αξιοπρέπεια που συνοδεύει την ζωή; Η ζωή είναι ένα δώρο που δίνεται απλόχερα σε εκατομμύρια ανθρώπους και που την χαίρονται. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που η ζωή τους "τρώει" λίγο λίγο κάθε μέρα. Αν εκείνοι δεν την θέλουν, ποιοι είμαστε εμείς να τους στερήσουμε την λύτρωση, ακόμα κι αν αυτή είναι ο θάνατος;
Υ.Γ. Johnny Got His Gun, The Sea Inside και You don't know Jack. Τρεις ταινίες που μου έδωσαν τροφή για αυτό το θέμα.
Επιμέλεια: Μάριος Μαύρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ονοματεπώνυμο
το σχόλιό σας